Εξωδικαστικός: Προβλήματα – εμπόδια στην εφαρμογή του
Του Γιώργου Δαλιάνη
Στους λίγους μήνες εφαρμογής του Ν.4469/2017 (Εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων), έχουν παρουσιαστεί ορισμένες εξόφθαλμες δυσχέρειες στη λειτουργία του θεσμού που βάζουν φρένο σε μία διαδικασία η οποία εφόσον καταφέρει να καθιερωθεί λειτουργικά, θα μπορέσει να δώσει λύσεις για αρκετούς οφειλέτες και πιστωτές. Από την εμπειρία της μέχρι σήμερα πράξης μπορούμε να πούμε ότι τα προβλήματα χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:
* Εσφαλμένη ή ελλιπής ενημέρωση των πραγματικών οφειλών (από Τράπεζες αλλά και Δημόσιο)
* Προβλήματα γραφειοκρατίας που οφείλονται στη δυσκολία χειρισμού της πλατφόρμας και της ανταλλαγής των δεδομένων μεταξύ των μερών
* Εσφαλμένη ή ελλιπής καταχώριση όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών.
Μέχρι και σήμερα, παρατηρούνται πολλά λάθη ενημέρωσης από τον Τειρεσία για το ύψος των οφειλών προς τις τράπεζες αλλά και από την ΑΑΔΕ για εκκρεμείς οφειλές σε ταμεία (π.χ. ΟΑΕΕ). Με τη διασύνδεση της πλατφόρμας της ΕΓΔΙΧ με τον Τειρεσία και με την ΑΑΔΕ, επιδιώχθηκε να γίνει μια αυτοματοποιημένη ενημέρωση του προφίλ κάθε οφειλέτη ώστε να αποφεύγεται η χρονοβόρος διαδικασία υπολογισμού και καταχώρησης κάθε ξεχωριστής οφειλής προς Τράπεζες και Δημόσιο. Εξαιρούνται φυσικά οι οφειλές προς μεμονωμένους ιδιώτες πιστωτές οι οποίες πρέπει να καταχωρούνται από τον οφειλέτη. Σημειωτέον, ότι για την ένταξη μιας Τράπεζας στη διαδικασία διαπραγμάτευσης θα πρέπει η πρόταση που υποβάλλεται από τον οφειλέτη να εξασφαλίζει για την πιστώτρια αποπληρωμή υψηλότερη από την αξία ρευστοποίησης της εξασφάλισης αυτή τη στιγμή.
Χαρακτηριστικά σφάλματα της ενημέρωσης του Τειρεσία αποτελούν:
* Η ένταξη στις οφειλές του οφειλέτη εγγυήσεων που έχει παράσχει ο οφειλέτης αυτός σε τρίτους.
* Ειδικά στις περιπτώσεις όπου υπάρχει εμπράγματη εξασφάλιση για κάποια οφειλή, η αξία επάνω στην οποία υπολογίζεται η εξασφάλιση της Τράπεζας είναι σχεδόν πάντα προ κρίσης (αξία προσημείωσης). Αυτό έχει ως άμεση συνέπεια την ενδεχόμενη απόρριψη της πρόσκλησης σε συμμετοχή μιας πιστώτριας τράπεζας αν το πλάνο αποπληρωμής που υποβάλει ο οφειλέτης υπολογίζεται πάνω στις σημερινές εμπορικές αξίες των εξασφαλίσεων (απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στον τομέα αυτόν).
* Η μη αναφορά όλων των ληξιπρόθεσμων οφειλών που εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής του νόμου.
* Η καταχώρηση εσφαλμένων προσώπων ως συνοφειλέτες-εγγυητές αντί των πραγματικών συνοφειλετών-εγγυητών.
Όσον αφορά την ΑΑΔΕ, συχνές δυσκολίες που εντοπίζονται είναι:
– η μη αποστολή από τα ενοποιημένα ασφαλιστικά ταμεία ορισμένων οφειλών προς το ΚΕΑΟ, με αποτέλεσμα αυτές οι οφειλές να μένουν εκτός ρύθμισης οδηγώντας σε απώλεια της δυνατότητας του οφειλέτη να κουρέψει τουλάχιστον τις προσαυξήσεις και να διακανονίσει την αποπληρωμή σε βάθος χρόνου.
– Λόγω μη έκδοσης σχετικής οδηγίας από την ΑΑΔΕ, η άρνηση της αρμόδιας κατάσχουσας αρχής να αναγνωρίσει το ακατάσχετο των λογαριασμών και της περιουσίας ενός οφειλέτη που έχει ήδη υπαχθεί στην διαδικασία του νόμου 4469/2017. Θυμίζουμε εδώ ότι προβλέπεται ρητά από τον νόμο το ακατάσχετο της περιουσίας για τουλάχιστον 70 ημέρες.
Κυρίως όμως, τα προβλήματα παρατηρούνται κατά την επεξεργασία των εγγράφων από τους εντεταλμένους υπαλλήλους του Δημοσίου που καλούνται να υπολογίσουν τη ρευστοποιήσιμη αξία, τη διαπίστωση μη χειροτέρευσης της θέσης των πιστωτών, την εκτίμηση βιωσιμότητας των οφειλετών σε βάθος δεκαετίας, έννοιες πολύ πιθανόν άγνωστες σε πολλούς από αυτούς που έχουν αποσπαστεί από άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου. Πάντως, οφείλουμε να ομολογήσουμε πως δεν είναι μόνο οι δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι αρκετά συχνά δε διαθέτουν την απαραίτητη κατάρτιση. Παρόμοια προβλήματα παρατηρούνται και από τους αξιολογητές των τραπεζών που δεν κατανοούν τα φορολογικά έντυπα και τις οικονομικές καταστάσεις. Σε επικοινωνία μας με τραπεζικό στέλεχος, δεν ήταν δυνατόν να κατανοήσει το στέλεχος αυτό ότι δε συντάσσεται ισολογισμός και δεν υπάρχουν μερίσματα σε προσωπικές εταιρείες (ΟΕ,ΕΕ) που τηρούν απλογραφικά λογιστικά βιβλία.
Εξίσου σημαντικό ζήτημα το οποίο θα καθορίσει τον δείκτη επιτυχίας του νόμου 4469/2017 είναι ο συνολικός χρόνος που απαιτείται για τη διεκπεραίωση και ρύθμιση μιας υπόθεσης οφειλέτη. Εκ της φύσεώς του, το εγχείρημα της ΕΓΔΙΧ να δημιουργήσει μια πλατφόρμα η οποία θα μπορούσε να ενσωματώσει και να διαχειριστεί κατάλληλα τις ποικίλες οφειλές των επιχειρήσεων ήταν δύσκολο. Επιπρόσθετα, το γεγονός ότι η διαδικασία είναι τριμερής (α.οφειλέτης-συνοφειλέτες, β.πιστωτές, γ.συντονιστής) με πολλές φορές το κάθε μέρος να αποτελείται από πολλές υπομονάδες (π.χ. μπορεί να υπάρχουν 10 πιστωτές και 3 συνοφειλέτες-εγγυητές) αναπόφευκτα δημιούργησε σύγχυση για το αν θα γίνει σωστή χρήση της πλατφόρμας εντός των χρονικών ορίων που δίνονται προκειμένου να μην απολέσει κάποιος ορισμένα δικαιώματά του. Έτσι, τα μέρη συχνά αναλώνονται σε πολλαπλές ανταλλαγές μηνυμάτων, κυρίως με τον Συντονιστή ή και με την ΕΓΔΙΧ, ώστε να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να καταχωρήσουν κάποιο έγγραφο.
Παραδείγματα δυσλειτουργίας της πλατφόρμας που παρατηρήσαμε στην πράξη:
1. Από υποθέσεις που έχουν λάβει συντονιστές προς έκδοση πληρότητας διαπιστώνεται πως ζητούνται όλα τα επισυναπτόμενα στοιχεία του άρθρου 5. Η πλατφόρμα παρ’ όλα αυτά έχει ως υποχρεωτικά προς επισύναψη μέρος αυτών και σε κάθε υπόθεση διαφορετικά.
2. Η πλατφόρμα βγαίνει εκτός σύνδεσης πολλές φορές κατά την επεξεργασία. Επίσης πολλές φορές, ενώ η διαδικασία βρίσκεται στο τρίτο στάδιο, κατά την είσοδο στην πλατφόρμα και μπαίνοντας στην αίτηση, αυτή ξεκινάει πάλι από το πρώτο βήμα.
3. Υπάρχουν οφειλές προς το Δημόσιο οι οποίες δεν έχουν μια ταυτότητα οφειλής π.χ. Οφειλή προς το Τελωνείο για το οποίο εκδίδεται μια ταυτότητα οφειλής με διάρκεια 24 ώρες. Οπότε προκύπτει πρόβλημα ορθής συμπλήρωσης για τέτοιου είδους οφειλές.
4. Όσον αφορά τις ρυθμίσεις προς το Δημόσιο, υπάρχουν ταυτότητες οφειλής που αφορούν σύνολο οφειλών ενταγμένες σε μία ρύθμιση. Αλλά σε περίπτωση οφειλών που θα ενταχθούν στον εξωδικαστικό μηχανισμό, δεν υπάρχουν ταυτότητες οφειλής για κάθε μια από αυτές στο gsis.
5. Σχετικά με τους συνοφειλέτες, έχει συμβεί σε πολλές περιπτώσεις να ανακτώνται αυτόματα πρόσωπα που έχουν αποβιώσει χωρίς την επιλογή να διαγραφούν.
6. Η πλατφόρμα σε ορισμένες περιπτώσεις ορίζει τον οφειλέτη και ως συνοφειλέτη, χωρίς την δυνατότητα να διαγραφεί.
Να σημειώσουμε εδώ τη σημαντική πολλές φορές καθυστέρηση των Συντονιστών στον έλεγχο των εγγράφων (δεδομένου ότι ο νόμος είναι ελαστικός με τις προθεσμίες προς αυτούς) και την ανάληψη ενεργειών. Μην ξεχνάμε πως οι Συντονιστές δεν έχουν ως αποκλειστική απασχόληση τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών και η ελάχιστη προβλεπόμενη αμοιβή σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα των υποθέσεων αποτελεί εν τοις πράγμασι αντικίνητρο για την προτεραιοποίησή τους.
Για την καθυστέρηση πάντως ευθύνονται και οι ίδιοι οι πιστωτές (Δημόσιο – Τράπεζες), ειδικά όταν η διαπραγμάτευση έχει φτάσει στο στάδιο της ανταλλαγής προτάσεων και απαιτείται η λήψη αποφάσεων από τα μέρη. Για παράδειγμα, όταν έρθει η στιγμή υπάλληλος του ΕΦΚΑ, του Δημοσίου εν γένει αλλά και των τραπεζών να λάβει απόφαση επί κουρέματος οφειλής, λόγω της αυξημένης ευθύνης κατά τη διαδικασία διαπραγμάτευσης, σχεδόν πάντα ο συγκεκριμένος υπάλληλος θα αναστείλει όποια ενέργειά του και θα ζητήσει παράταση προθεσμιών προκειμένου να υποβάλει προς έγκριση το συγκεκριμένο θέμα σε ιεραρχικά ανώτερο ή σε αρμόδια επιτροπή. Εφόσον δεν νομοθετείται το ακαταδίωκτο των στελεχών όσον αφορά τις ποινικές και αστικές ευθύνες για το κούρεμα των οφειλών, ο εξωδικαστικός μηχανισμός κινδυνεύει να αποτύχει.
Τέλος, εμπόδια στον εξωδικαστικό βάζουν ευθέως και οι ίδιες οι τράπεζες οι οποίες δε θέλουν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι με το Δημόσιο και θέλουν να έχουν το πρώτο και τελευταίο λόγο στη διαπραγμάτευση, εμποδίζοντας την ένταξη με απειλές προς τον οφειλέτη ότι η συμμετοχή στον εξωδικαστικό οδηγεί την επιχείρηση αυτόματα εκτός τραπεζικού συστήματος. Συχνά μάλιστα παρατηρείται το φαινόμενο οι Τράπεζες να σπρώχνουν τους οφειλέτες σε περιττά και κατά γενική ομολογία δυσβάσταχτα έξοδα ειδικά για μια επιχείρηση που προσπαθεί να καταστεί βιώσιμη ξανά. Συνηθέστερη πρακτική τους είναι να μη δέχονται την τρέχουσα αντικειμενική ενός ακινήτου και να απαιτούν την εκτίμηση της αξίας του από εκτιμητή (χωρίς να απαιτείται από τον νόμο) με δαπάνες του οφειλέτη. Αυξάνουν έτσι το κόστος δυσκολεύοντας την προσπάθεια ευόδωσης της διαπραγμάτευσης. Με τον τρόπο αυτό αποστερούνται οι οφειλέτες της δυνατότητας να κάνουν χρήση μιας ολοκληρωμένης ευκαιρίας εξυγίανσης γιατί η ρύθμιση των οφειλών στον ΕΦΚΑ και στο Δημόσιο για τις επιχειρήσεις περνάει αποκλειστικά μέσου του εξωδικαστικού.
Το Υπουργείο Ανάπτυξης οφείλει άμεσα να παρέμβει για την επιτάχυνση των διαδικασιών ώστε οι οφειλέτες που πληρούν τα κριτήρια και μπορούν να ενταχθούν εξασφαλίζοντας τα πλεονεκτήματα που παρέχει το πλαίσιο του εξωδικαστικού. Το κύμα των κατασχέσεων των ημερών θα το διαδεχθεί το κύμα των απελευθερωμένων πλέον πλειστηριασμών με απρόβλεπτες κοινωνικές προεκτάσεις.
* O κ. Γιώργος Δαλιάνης είναι ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός.
www.artion.gr