Σπριντ της παγκόσμιας… Εφορίας για το “μαύρο” χρήμα
Του Σπύρου Δημητρέλη
Στην Ελλάδα όλοι γνωρίζουν ότι “η παρανομία τρέχει πολύ πιο γρήγορα από την… αστυνομία”. Με κάποια παράφραση, έμπειρο υπηρεσιακό στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών παραδεχόταν ότι “το χρήμα τρέχει πάντα πολύ πιο γρήγορα από την Εφορία που το κυνηγά”. Σχολίαζε τις πρόσφατες εξελίξεις και τον θόρυβο που έχει φουντώσει για την παγκόσμια –και ελληνική– προσπάθεια να στριμωχτούν από τις κυβερνήσεις επιχειρήσεις και εύποροι φορολογούμενοι που, εκμεταλλευόμενοι τα επιτεύγματα της παγκοσμιοποίησης στη διακίνηση κεφαλαίων και εισοδημάτων της τελευταίας πενταετίας, έτρεξαν πολύ πιο γρήγορα από τις κυβερνήσεις στο να κρύψουν κέρδη και εισοδήματα και να γλυτώσουν φόρους.
Μόνο που πλέον όλος ο πλανήτης δεν είναι σε φάση πιστωτικής επέκτασης. Αν και το χρήμα ρέει άφθονο από τις κεντρικές τράπεζες, ωστόσο επενδύσεις δεν γίνονται, η κατανάλωση έχει κολλήσει και τα κρατικά έσοδα παντού μαζεύονται πολύ δύσκολα. Τώρα οι Εφορίες σε όλο τον κόσμο ψάχνουν για λεφτά. Και στο ψάξιμο δεν θα μπορούσαν να αφήσουν στο απυρόβλητο πολύ μεγάλες, παγκόσμιου βεληνεκούς επιχειρήσεις, που κάνουν το λεγόμενο “aggressive tax planning”, ελληνιστί “δημιουργική φορολογιστική”, αλλά και πολύ εύπορους φορολογουμένους που, μέσω μεταφοράς κεφαλαίων από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη με το πάτημα μερικών πλήκτρων στον υπολογιστή τους, ήθελαν να τα κρύψουν από τα αδιάκριτα βλέμματα της Εφορίας στη χώρα όπου μένουν.
Η αρχή
Τα πρώτα κρούσματα, σε εμβρυακό στάδιο, για την καταπολέμηση αυτής της διασυνοριακής και παγκοσμιοποιημένης φοροδιαφυγής ξεκίνησαν στα μέσα της περασμένης δεκαετίας. Σαν βόμβα είχε σκάσει το 2007 η είδηση ότι η εισαγγελία της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας είχε χρησιμοποιήσει κρατικά κεφάλαια προκειμένου να εξαγοράσει εργαζομένους σε ελβετικές τράπεζες και τράπεζες του Λιχτενστάιν, για να της δώσουν στοιχεία Γερμανών που είχαν μεταφέρει τα κεφάλαιά τους στις γειτονικές της Γερμανίας χώρες φορολογικού απορρήτου, προκειμένου να μην πληρώνουν φόρους στο Βερολίνο.
Αυτή ήταν μια πρώτη προσπάθεια. Σήμερα η αρχική αυτή προσπάθεια έχει μετεξελιχθεί σε μια παγκόσμια κινητοποίηση για να καταπολεμηθούν όλα τα αυτά τα προβλήματα που ανοίγουν “τρύπες” στα κρατικά έσοδα, αλλά και να κοπούν τα κανάλια της φοροδιαφυγής.
Τα τερτίπια
Στη Βρετανία, και όχι μόνο, έμειναν με ανοιχτό το στόμα όταν κατάλαβαν, πριν από μερικά χρόνια, τι έκαναν μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις του κλάδου της νέας οικονομίας προκειμένου, καθ’ όλα νομότυπα, να γλυτώνουν φόρους. Η πρώτη εταιρεία στήθηκε στις Βερμούδες, που είναι φορολογικός παράδεισος, με μηδενικό φορολογικό συντελεστή σε κάθε είδος εισοδήματος. Στήθηκε μια δεύτερη εταιρεία στην Ιρλανδία, χώρα στην οποία ο φορολογικός συντελεστής των επιχειρήσεων είναι 12,5%. Στην Ιρλανδία στήνεται και δεύτερη εταιρεία, θυγατρική της πρώτης ιρλανδικής, καθώς και άλλη μία εταιρεία στην Ολλανδία, η οποία είναι θυγατρική της δεύτερης ιρλανδικής εταιρείας. Τα έσοδα από τις πωλήσεις παγκοσμίως συγκεντρώνει η πρώτη ιρλανδική εταιρεία. Αυτή συμπιέζει τα καθαρά της κέρδη, καταβάλλοντας τεράστια ποσά για δικαιώματα χρήσης ονόματος στην εταιρεία που βρίσκεται στις Βερμούδες. Τα καθαρά της κέρδη μεταβιβάζονται στη δεύτερη ιρλανδική εταιρεία, αυτά μεταβιβάζονται στη συνέχεια στην ολλανδική εταιρεία και στη συνέχεια η ολλανδική τα μεταφέρει στην εταιρεία των Βερμούδων.
Τα χάσατε με την πολυπλοκότητα. Έτσι τα χάνουν και οι φορολογικές υπηρεσίες, που προσπαθούν να καταλάβουν τι γίνεται. Στην πράξη, όλα αυτά καταλήγουν στο να έχει η εταιρεία με τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό πραγματικό φορολογικό συντελεστή στα κέρδη μόλις 5%, όταν αντίστοιχες μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν συντελεστή 30% ή και 40%.
Σιγκαπούρη ή Ελβετία να τα κρύψω;
Κάτι αντίστοιχο, αλλά πιο απλό, συμβαίνει με τα φυσικά πρόσωπα που θέλουν να γλυτώσουν φόρους. Μετέφεραν τα εισοδήματά τους κυρίως σε “αξιόπιστες” χώρες που δεν συνεργάζονταν φορολογικά με τη χώρα τους ή δεν συνεργάζονταν γενικώς και, έτσι, ενώ ως κάτοικοι εξωτερικού δεν πλήρωναν φόρους εισοδήματος στη χώρα όπου διατηρούσαν τις καταθέσεις τους για το εισόδημα από τόκους που εισέπρατταν, αυτούς τους τόκους δεν τους δήλωναν στη φορολογική τους δήλωση στη χώρα κατοικίας τους και, έτσι, γλύτωναν φόρους. Πολύ δημοφιλείς προορισμοί για να κρύβονται κεφάλαια ήταν η Ελβετία και η Σιγκαπούρη. Ωστόσο, και αυτές οι χώρες έχουν πλέον, έπειτα από διεθνείς πιέσεις, αρχίσει να δείχνουν τάσεις συνεργασίας με τις υπόλοιπες χώρες προκειμένου να γνωστοποιούν εισοδήματα που εισπράττουν στο τραπεζικό τους σύστημα κάτοικοι άλλων χωρών.
Οι κλοιός που σφίγγει
Πλέον, ο κλοιός έχει αρχίσει να σφίγγει. Είναι εύκολο; Καθόλου. Με μπροστάρη τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξης, τον γνωστό ΟΟΣΑ, ο οποίος καλείται έπειτα από πολλές δεκαετίες να κάνει πράξη στο φορολογικό πεδίο αυτό που λέει και το όνομά του, γίνονται προσπάθειες για τον διεθνή συντονισμό των περισσότερων κρατών σε όλον τον κόσμο για να πολεμήσουν τo aggressive tax planning. Ξεκίνησε δύο προγράμματα που έχουν καταλήξει σε διεθνείς συμφωνίες. Η πρώτη αφορά την καταπολέμηση της διάβρωσης της φορολογικής βάσης και της μεταφοράς κερδών και η δεύτερη τη δημιουργία μιας διεθνούς πλατφόρμας ανταλλαγής πληροφοριών για το εισόδημα από χρηματοοικονομικά προϊόντα που εισπράττουν οι φορολογούμενοι σε άλλες χώρες από αυτές της μόνιμης κατοικίας τους.
Και τα δύο προγράμματα θα επιτρέψουν σε κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο να μαθαίνουν για τα εισοδήματα που αποκτούν φορολογικοί κάτοικοί τους στο εξωτερικό, αλλά και για τις πρακτικές που ακολουθούν πολυεθνικές επιχειρήσεις προκειμένου να αποφεύγουν φόρους.
Τα πρώτα στοιχεία από εισοδήματα Ελλήνων στο εξωτερικό αναμένεται να φτάσουν στην Καραγιώργη Σερβίας στις αρχές του 2017. Οι συμφωνίες αυτές είναι μια πρώτη νίκη των κυβερνήσεων διεθνώς εναντίον της φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής. Μένει, βέβαια, να δούμε αν θα μπορέσουν οι κυβερνήσεις, έστω και συνεργαζόμενες, να τρέξουν πιο γρήγορα από το χρήμα.