Το χρέος της Ελλάδος σε αριθμούς – Ερχεται χρεοκοπία απο μακριά?
Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του Έλληνα υπουργού Οικονομικών, φαίνεται ότι επανέρχεται στην επικαιρότητα το θέμα εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Και η ερώτηση είναι αν η χώρα οδεύει προς νέα χρεοκοπία, μετά τη χρεοκοπία του Μαρτίου του 2001 που προηγήθηκε της τότε αναδιάρθρωσης του χρέους. Το 2011 και μετά η δομή του χρέους άλλαξε, καθώς πλέον είναι είτε με μορφή ομολόγου είτε πλέον με εκείνη του δανείου σε σκληρό συνάλλαγμα, δηλαδή σε ΕΥΡΩ, παρότι τα ελληνικά ομόλογα που μετετράπησαν σε δάνεια ΕΥΡΩ ήταν εν μέρει δραχμικά.
Η πρώτη εντύπωση που έχει ο μέσος Έλλην πολίτης είναι ότι το χρέος μπορεί να εξυπηρετηθεί κανονικά. Η διάρθρωση μάλιστα του χρέους φαίνεται πολύ καλύτερη από εκείνη που ήταν στο παρελθόν. Το 2011, για παράδειγμα, το χρέος σε ετήσια βάση που θα έπρεπε να εξυπηρετηθεί έφτανε 18 ως και 72 δισεκατομμύρια ΕΥΡΩ ετησίως για τα έτη 2011 ως 2019. Κάτι αδύνατο να εξυπηρετηθεί με οποιοδήποτε τρόπο. Μετά τις γνωστές αναδιαρθρώσεις χρέους από 2011 και έκτοτε, φτάσαμε στο σημείο να μιλάμε για ετήσιες αποπληρωμές χρέους 5 ως 8 δισ. συνήθως. Όμως αυτό δεν είναι απόλυτα ακριβές.
Τόσο το χρέος του 2015, που συνεχίζει να πληρώνει η κυβέρνηση με δυσκολία, όσο και εκείνο του 2016, αλλά και του 2017 ξεπερνάει τα 11 δισ. ετησίως, με εκείνο του 2016 μάλιστα να ανέρχεται σε 18.6 δισ., με 12,9 δισ. σε ομόλογα και τα υπόλοιπα σε δάνεια και τόκους αυτών. Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της, επιβάλλοντας υπερφορολόγηση, αν και ίσως μη αξιοποιώντας εξολοκλήρου τις δυνατότητες μείωσης χρέους μέσα από ένα πρόγραμμα «εξπρές» ιδιωτικοποιήσεων. Όμως αυτή είναι η μία διάσταση, η άλλη η μεγαλύτερη είναι ότι τέτοιες τεράστιες πληρωμές δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν σε ετήσια βάση.
Εδώ ακριβώς είναι και το ζητούμενο. Όλες οι κυβερνήσεις με σημαντικό χρέος έκαναν πολυετή αναδιάρθρωση 40-80 ετών, ισόποσα κατανεμημένη ανά έτος, ώστε να μπορούν να το εξυπηρετούν. Ακόμη και αν το χρέος είναι, ας πούμε, 200% του ΑΕΠ, αν αυτό επιμεριστεί σε 80 έτη, είναι εξυπηρετήσιμο ποσό. Φυσικά, διαγραφή χρέους θα βοήθαγε, αλλά η διάρθρωση σε πολυετή ορίζοντα είναι η βασική παράμετρος.
Η ελληνική κυβέρνηση, παρότι προσπάθησε, όπως και οι προηγούμενες, να αναδιαρθρώσει το χρέος, συνάντησε την παγερή, σκληρή στάση της Γερμανίας, που εκώφευσε στη λογική φωνή που ακούγονταν τόσο από εκπροσώπους της ελληνικής πλευράς, όσο και στελεχών του ΔΝΤ, ότι το χρέος χρειάζεται χρονική αναδιάρθρωση για να εξυπηρετηθεί. Η αποπληρωμή 16-20 δισ. ευρώ τον χρόνο είναι κάτι αδύνατον να συμβεί σε ετήσια βάση, καθώς αποτελεί το 10% περίπου του ΑΕΠ, και σε καμιά ιστορική περίοδο, ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης, κάποια κυβέρνηση δεν θα μπορούσε εύκολα να εξυπηρετήσει τέτοιες τεράστιες πληρωμές. Το χρέος πρέπει να πέσει σε επίπεδα κάτω των 8-10 δισ. ευρώ ετησίως για να μπορεί να εξυπηρετηθεί άνετα. Αυτό το γνωρίζουν οι εταίροι. Το γιατί δεν το έχουν πράξει έχει να κάνει με μείγμα από πολιτικές σκοπιμότητες και οικονομικό στρουθοκαμηλισμό.
Εκτιμούμε επομένως ότι η ελληνική κυβέρνηση αργά ή γρήγορα θα φέρει τους εταίρους μπροστά στο πρόβλημα του στρουθοκαμηλισμού. Είτε ο στρουθοκαμηλισμός θα συνεχιστεί οδηγώντας σε μη αποπληρωμή του χρέους και νέα κρίση για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ή θα επικρατήσει η λογική και θα γίνει το λογικό, δηλαδή μια αναδιάρθρωση, και ίσως μικρή διαγραφή, που να οδηγεί σε «ταβάνι» σε ετήσια βάση σε επίπεδα δόσεων που να μπορεί να εξυπηρετηθούν. Εκ των πραγμάτων, τόσο η ανάγκη έγκαιρης αποπληρωμής των υποχρεώσεων, όσο και το βάρος των επιπτώσεων μιας χρεοκοπίας για τους εταίρους και λοιπούς δανειστές πιέζουν προς μια λύση μέχρι την Άνοιξη. Ως τότε οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες και καταλυτικές, όχι μόνο σε ό,τι αφορά το μέλλον της χώρας, αλλά και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς μια νέα κρίση χρέους πιθανότατα θα οδηγήσει σε απρόβλεπτες συνέπειες και χώρες που είχαν μείνει ανέπαφες στην προηγούμενη κρίση.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.