Όραμα για τους μικροπαραγωγούς
Του Δημήτρη Κουρέτα
Η Ελλάδα λόγω της ιδιομορφίας του κλίματος, και του εδάφους παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία στη χλωρίδα της. Τα ελληνικά είδη φυτών που έχουν καταγραφεί ξεπερνούν τα 6.500, από τα οποία τα 1.500 είναι ενδημικά. Ενώ η Γερμανία με έκταση τριπλάσια της Ελλάδας έχει 2.700 είδη και 6 ενδημικά και η Αγγλία με έκταση διπλάσια έχει 1.550 είδη και 16 ενδημικά. Επιπλέον, η Ελλάδα διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες ποικιλίες παγκοσμίως ενδημικών φαρμακευτικών φυτών που ξεπερνούν τα 1500 είδη. την Ευρώπη. Τα εν λόγω φυτά έχουν χρησιμοποιηθεί διαχρονικά ως παραδοσιακά φάρμακα φυτικής προέλευσης, ή ως προσθετικά στην διατροφή των κατοίκων. Η χρήση αυτών φυτών χρονολογείται από αρχαιοτάτων χρόνων, οπότε και καταγράφεται η φαρμακευτική τους αξία. Τόσο ο Ιπποκράτης, όσο και ο Διοσκουρίδης αναφέρουν με λεπτομέρεια τις χρήσεις και τις ιδιότητες πολλών από τα σημερινά φυτά. Η Ελλάδα παρουσιάζει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην καλλιέργεια φαρμακευτικών φυτών λόγω του κλίματος που διαθέτει.
Η παραγωγή Ελληνικών βιοδραστικών τρόφιμων και τροφίμων υψηλής προστιθέμενης αξίας από μοναδικά, ενδημικά φυτά της χώρας
Η υλοποίηση του οράματος, μέσα από ένα καλοσχεδιασμένο στρατηγικό σχέδιο, οδηγεί σε μοναδικά, ελληνικά προϊόντα υγείας τροφίμων με εξαιρετική δυνατότητα προώθησης τους στην διεθνή αγορά. Μέρος του σχεδίου προϋποθέτει την συστηματική καλλιέργεια των φαρμακευτικών φυτών για να υπάρχει ικανή πρώτη ύλη για την παραγωγή των τελικών τροφίμων. Τα παραγόμενα τρόφιμα, διαθέτοντας στην σύσταση τους συστατικά των φαρμακευτικών φυτών, θα έχουν μία από τις διαφορετικές μορφές των σύγχρονων «έξυπνων» τροφίμων υγείας όπως functional foods, neutraceuticals κ.α.
Σε αυτό το σκεπτικό δεν αποκλείονται και τα φυτά-τρόφιμα που περιέχουν συστατικά με αντικαρκινική, αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιδιαβητική και καρδιοπροστατευτική δράση και αποτελούν μέρος της δίαιτας, όπως φρούτα και λαχανικά. Η κατανάλωση τέτοιων φυτών μπορεί να δρα προληπτικά στην εμφάνιση αυτών των ασθενειών, όπως έχει αποδειχτεί από επιδημιολογικές μελέτες. Παραδείγματα φυτικών συστατικών που βρίσκονται στα παραπάνω φυτά είναι τα φλαβονοειδή, τα πολυφαινολικά οξέα, τα καροτενοειδή, οι ταννίνες κ.α. που δρουν κυρίως ως αντιοξειδωτικά με αποτέλεσμα να προστατεύουν τον οργανισμό από το οξειδωτικό στρες.
Το προτεινόμενο στρατηγικό όραμα και η αποστολή για τα ελληνικά τρόφιμα υγείας ταυτίζεται με ο όραμα της ευρωπαϊκής οδηγίας ‘Διατροφή για Ζωή’ (nutrition for life) που θεωρεί ότι οι αλλαγές στη διατροφική αγωγή που βασίζονται στην ανάπτυξη της επιστήμης της διατροφολογίας και των νέων καινοτόμων μορφών προϊόντων (καινοφανή τρόφιμα), μαζί με τις συνακόλουθες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να έχουν μια σημαντική επίδραση στη βελτίωση της δημόσιας υγείας και να παρατείνουν την παραγωγική περίοδο της ζωής. Αυτές οι αλλαγές θα συμβάλλουν σημαντικά στη συνολική μείωση των εξόδων ιατρικής περίθαλψης.
Έτσι λοιπόν τα Ελληνικά φυτά, ως τρόφιμά ή ως συστατικά τροφίμων παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τρεις λόγους:
1. Αποτελούν φυσικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα: Αποτελούν άμεσους ενδογενείς χημικούς φραγμούς/εμπόδια σε ασθένειες και μπορούν να προστατεύουν τα φυτά από μία μεγάλη ποικιλία παθογόνων μικροοργανισμών.
2. Χρησιμοποιούνται ως φαρμακευτικές ουσίες (π.χ. το 60% των αντικαρκινικών φαρμάκων είναι φυτικής προέλευσης), καλλυντικά, ενισχυτικά γεύσης, χρώματα, ειδικά χημικά κτλ.
3.Μπορούν να αποτελέσουν φυσικά πρόσθετα προϊόντων διατροφής. Παράδειγμα
– Αντιοξειδωτική δράση εκχυλίσματος δενδρολίβανου,
– Αντικαταθλιπτική δράση εκχύλισμα βαλσάμου
– Δράση κατά της χοληστερίνης και των καρδιακών παθήσεων εκχύλισμα φύλλων ελιάς
– Αντιοξειδωτική δράση εκχύλισμα φασκόμηλου
– Εκχύλισμα μέντας, θυμαριού, μελλισόχορτου
Ο κλάδος των τροφίμων ήταν ο μόνος που άντεξε μέσα στην κρίση. Και μπορεί να βοηθήσει τη χώρα να προχωρήσει. Η Ελλάδα, σαν μια περιοχή πρωτογενούς παραγωγής, δεν μπορεί να ανταγωνιστεί με όρους μαζικής φτηνής, παραγωγής, γιατί το μέγεθός της δεν επιτρέπει τη μετάβαση σε τέτοιου είδους εκμεταλλεύσεις. Το πλεονέκτημά της (υπήρξε και οφείλει να συνεχίσει να υπάρχει) ήταν οι μικρές παραγωγές που με κόπο, μεράκι και σεβασμό στον άνθρωπο μπορούσε να αντλήσει από το χώμα της.
Η ελληνική γη και οι άνθρωποί της, απόλυτα συμφιλιωμένοι με το κοινό τους μέλλον, μπορούν να παράγουν καταπληκτικά προϊόντα. Σαφέστατα οι συνέργειες τέτοιων μικρών παραγωγών μπορούν να δώσουν το απαραίτητο μέγεθος εξωστρέφειας, χωρίς όμως να υποτιμούμε τις διατροφικές ανάγκες της ίδιας της χώρας.