Οι γκρίζες ζώνες του περιουσιολογίου
Παγίδες αλλά και γκρίζες ζώνες κρύβει το σχέδιο του υπουργείου Οικονομικών για την δημιουργία περιουσιολογίου όλων των φορολογούμενων.
Υπάρχουν περιπτώσεις που η εφορία δεν διαθέτει ούτε τον μηχανισμό, αλλά ούτε τη δυνατότητα να εντοπίσει στο εξωτερικό περιουσιακά στοιχεία που δεν θα δηλωθούν, ενώ μεγάλο ερωτηματικό είναι το τι θα γίνει με τα μετρητά που κρατούν οι πολίτες στα σπίτια τους και σε θυρίδες.
Δήλωση ακινήτων εξωτερικού
Με το Περιουσιολόγιο, οι φορολογούμενοι θα κληθούν να δηλώσουν στην Εφορία τα ακίνητα που έχουν στην κατοχή τους, είτε αυτά βρίσκονται στην Αθήνα είτε βρίσκονται στα… εξωτικά νησιά Φίτζι στον Ειρηνικό Ωκεανό. Το τι θα συμβεί με τα ακίνητα που βρίσκονται στην Ελλάδα το γνωρίζουμε. Στην πρώτη φάση δημιουργίας του Περιουσιολογίου (διότι το Περιουσιολόγιο θα γίνει σε φάσεις), οι φορολογούμενοι θα δουν αναρτημένη σε ειδική εφαρμογή όλη την ακίνητη περιουσιακή τους κατάσταση. Πρόκειται για τα στοιχεία που έχει στη διαθεσή της η Εφορία μέσω της εφαρμογής Ε9 και οι φορολογούμενοι θα κληθούν να διορθώσουν πιθανά λάθη ή παραλείψεις. Το μεγάλο ερωτηματικό είναι τι θα γίνει με τα ακίνητα που διαθέτουν Έλληνες φορολογικοί κάτοικοι στο εξωτερικό. Κανονικά θα πρέπει να δηλωθούν τα ακίνητα που διαθέτει κάθε φορολογούμενος σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Μόνο που είναι λίγο ομιχλώδες το τι θα γίνει με όσους δεν τα δηλώσουν. Είναι πραγματικά απορίας άξιον πώς η ελληνική Εφορία θα εντοπίσει ακίνητα που ανήκουν σε φορολογικούς κάτοικους Ελλάδας και βρίσκονται στο Μαϊάμι, τη Σινγκαπούρη ή ακόμη και τη Νέα Υόρκη. Στο ΥΠΟΙΚ υποστηρίζουν ότι οι ξένες φορολογικές Αρχές θα τους δώσουν τα σχετικά στοιχεία, όπως έκανε η βρετανική Εφορία το 2010 που έδωσε στις ελληνικές Αρχές μια λίστα με 3.500 ακίνητα Ελλήνων στο Λονδίνο
Ακίνητα σε offshore
Μέγα είναι και το ερώτημα και του πώς θα δηλωθούν τα ακίνητα που βρίσκονται στο εξωτερικό και ανήκουν σε επιχειρήσεις, όπως, για παράδειγμα, σε offshore. Ας υποθέσουμε ότι ένας φορολογούμενος διαθέτει ένα διαμέρισμα στο Μανχάταν το οποίο όμως εμφανίζεται να ανήκει σε μια υπεράκτια εταιρεία στις Βερμούδες, δηλαδή μια από τις 47 χώρες που έχουν προνομιακό φορολογικό καθεστώς και βρίσκονται στη “μαύρη λίστα” του ΟΟΣΑ λόγω της μη συνεργασίας τους με τις φορολογικές Αρχές άλλων χωρών σε θέματα ανταλλαγής πληροφοριών για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι οι αμερικάνικες φορολογικές Αρχές θα ενημερώσουν την ελληνική Εφορία ότι ένα διαμέρισμα στο Μανχάταν ανήκει σε μια offshore με έδρα τις Βερμούδες (γιατί να το κάνει, άραγε, αφού δεν γνωρίζει αν η offshore των Βερμούδων ανήκει σε φορολογικό κάτοικο Ελλάδας, αλλά ας υποθέσουμε ότι το κάνει). Στη συνέχεια οι ελληνικές Αρχές θα ζητήσουν από την κυβέρνηση των Βερμούδων να της αποκαλύψει σε ποιον ανήκει η offshore στην οποία εμφανίζεται να ανήκει ένα διαμέρισμα που βρίσκεται στο Μανχάταν. Γιατί να το κάνει αυτό η κυβέρνηση των Βερμούδων, όταν γνωρίζει ότι πως το βασικό ατού της χώρας για να προσελκύει κεφάλαια είναι η εχεμύθεια για αυτούς που φέρνουν τα κεφάλαια. Θεωρείται απίθανο η χώρα να προβεί στην αποκάλυψη των πραγματικών ιδιοκτητών των offshore εταιριών.
Γρίφος με την αξία της ξένης εταιρείας
Ακόμη πιο περίπλοκα είναι τα πράγματα στις περιπτώσεις που ο φορολογούμενος επιλέξει τελικά να δηλώσει στο Περιουσιολόγιο την κατοχή ενός ακινήτου στο εξωτερικό μέσω της ιδιοκτησίας των μετοχών μια ξένης εταιρείας. Για παράδειγμα, λέει ένας έμπειρος φορολογικός σύμβουλος, ένας φορολογούμενος έχει μια εταιρεία στο εξωτερικό η οποία έχει μετοχικό κεφάλαιο ύψους 1.000 ευρώ αλλά στην εταιρεία ανήκει ένα ακίνητο το οποίο έχει σήμερα εμπορική αξία 500.000 ευρώ. Το ερώτημα είναι ποια αξία θα δηλώσει ο ιδιοκτήτης στο Περιουσιολόγιο. Την αξία των μετοχών της εταιρείας που είναι μόλις 1.000 ευρώ ή την αξία του ακινήτου που ανήκει στην εταιρεία και η αξία του είναι 500.000 ευρώ. Και αν τελικά δηλώσει ο φορολογούμενος τη μικρότερη αξία, με ποιον μηχανισμό το υπουργείο Οικονομικών θα εντοπίσει το “λάθος” και θα προχωρήσει στην επιβολή κυρώσεων στον φορολογούμενο.
Κοσμήματα, έργα τέχνης
Μεγάλο θέμα για το Περιουσιολόγιο είναι και η κατοχή από τους φορολογουμένους κινητών αντικειμένων υψηλής αξίας, όπως είναι τα κοσμήματα και τα έργα τέχνης. Το ερώτημα για τις φορολογικές Αρχές είναι πότε ένα κινητό αντικείμενο είναι υψηλής αξίας, ποιo είναι το όριο της αξίας πάνω από το οποίο θα θεωρείται αυτή “υψηλή” και ποια είναι τελικά τα αντικείμενα τέχνης υψηλής αξίας. Το ερώτημα είναι το εξής που θέτουν έμπειροι φορολογικοί σύμβουλοι: με ποιον μηχανισμό το υπουργείο Οικονομικών θα εντοπίσει τους φορολογουμένους που έχουν στην κατοχή τους αντικείμενα τέχνης και αντικείμενα με υψηλή αξία, όπως μεγάλης ποσότητας κοσμήματα. Και σε αυτή την περίπτωση οι γνώστες των φορολογικών δρώμενων στην Ελλάδα λένε ότι κάθε φορολογούμενος θα δηλώσει ότι θέλει και σε όποια αξία αυτός θέλει, χωρίς να υπάρχει αξιόπιστος μηχανισμός ελέγχου. Για παράδειγμα, με ποιον τρόπο θα εκτιμήσει η Εφορία έναν πίνακα ζωγραφικής ενός διάσημου Έλληνα ζωγράφου χωρίς να προσφύγει σε αυθαίρετες εκτιμήσεις.
Τα μετρητά στο σπίτι
Γρίφος είναι και το τι θα γίνει με τα μετρητά και πότε αυτά πρέπει να δηλωθούν. Για παράδειγμα, ποιο θα είναι το όριο μετρητών που διακρατά ένας φορολογούμενος και πάνω από το οποίο θα πρέπει να δηλωθεί στο Περιουσιολόγιο. Στελέχη του υπουργείου Οικονομικών υποστηρίζουν ότι δεν θα είναι υποχρεωτική η δήλωση “των χιλίων ευρώ που κρατά στο σπίτι του ένας ηλικιωμένος, αλλά το μισό εκατομμύριο που μπορεί να διαθέτει κάποιος”.
Στο ΥΠΟΙΚ υποστηρίζουν ότι το όριο που εξετάζεται να θεσπιστεί θα διαμορφώνεται στα 10.000 έως 20.000 ανά φορολογούμενο, πάνω από το οποίο θα πρέπει να δηλωθεί στην Εφορία. Αν δεν δηλωθεί, ο φορολογούμενος δεν θα μπορεί να τα αξιοποιήσει για το πόθεν έσχες στην περίπτωση που στο μέλλον κληθεί να καλύψει τεκμήρια (πόθεν έσχες για αγορά ακινήτου κ.λπ.). Σε αυτό το σημείο υπάρχουν γκρίζες ζώνες. Πώς θα προληφθεί ο κίνδυνος κάποιος που έχει μαύρο χρήμα να μην το “μοιράσει” ως δήλωση σε συγγενείς και φίλους προκειμένου να μην αναγκασθεί να το αποκαλύψει. Επίσης, υπάρχει και ο αντίστροφος κίνδυνος. Πολλοί φορολογούμενοι που έχουν νόμιμα κεφάλαια να τα “φουσκώσουν”, προκειμένου να φτιάξουν έναν μεγαλύτερο κουμπαρά δικαιολόγησης του πόθεν έσχες. Για παράδειγμα, ένας φορολογούμενος που διαθέτει 50.000 ευρώ σε μετρητά θα δηλώσει 100.000, καθώς δεν υπάρχει αξιόπιστος μηχανισμός για να υπολογιστεί επακριβώς η δυνατότητα “αποταμίευσης” κάθε φορολογούμενου τα τελευταία 15 χρόνια.