Σε μια κατηγορία μόνη της η ελληνική οικονομία
Του Marc Champion
Η Ελλάδα μπορεί να χρειαστεί μια δική της κατηγορία, καθώς αγωνίζεται με το ανεξέλεγκτο χρέος και την προοπτική να βγει από το ευρώ: αυτήν της “αποσχισμένης” οικονομίας.
Η ιδέα των αναδυόμενων οικονομιών -πρώην φτωχές, κακοδιοικούμενες και κλειστές αγορές που ανοίγουν και μεταρρυθμίζονται για να πετύχουν γρήγορη ανάπτυξη- είναι γνωστή. Έχουμε ακρωνύμια όπως BRICS και MINTS για να τις ομαδοποιήσουμε.
Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ιδέα πήρε ένα διαφορετικό όνομα –σύγκλιση- επειδή περιλάμβανε επίσης την ευθυγράμμιση των νόμων και προτύπων. Πρώην δικτατορίες όπως η Ελλάδα, ακολουθούμενη από την Πορτογαλία, την Ισπανία και, στη συνέχεια, τα απένταρα έθνη του πρώην σοβιετικού μπλοκ, ήταν σε θέση να χτίσουν δημοκρατίες, να ανοικοδομήσουν τις οικονομίες τους και να αυξήσουν τον κατά κεφαλήν πλούτο τους προς τα επίπεδα της Γαλλίας και του Βελγίου.
Η Ελλάδα άρχισε να συγκλίνει πριν από την ένταξή της στην ΕΕ το 1981. Μετά από αυτό, χρειάστηκε τεράστια ποσά βοήθειας για περαιτέρω σύγκλιση -μεταξύ 3-4% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος σε κεφάλαια της ΕΕ ετησίως. Η βοήθεια ήταν λιγότερο μετασχηματιστική στην Ελλάδα από ό, τι σε άλλες χώρες όπως η Ιρλανδία, επειδή τα κεφάλαια σπαταλιούνταν σε μεγάλο βαθμό για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών της χώρας, αντί για επενδύσεις σε υποδομές. Και πάλι όμως, έκαναν τη διαφορά.
Μετά τη δημιουργία του ευρώ, το 1999, η Ελλάδα πήρε ακόμη μια τεράστια ώθηση από το φθηνό δανεισμό. Η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990 περίπου από το επίπεδο του 24%, τρεις φορές τον μέσο όρο των χωρών που θα συμμετείχαν στο ευρώ με την Ελλάδα. Μέχρι το 2002, τα κόστη μακροπρόθεσμου δανεισμού για την Ελλάδα και τα άλλα μέλη της ευρωζώνης είχαν συγκλίνει, σε περίπου 5%. Έπεσαν ακόμη περισσότερο, έως ότου ο δανεισμός της Ελλάδας ξεμάκρυνε και πάλι από την αγέλη το 2010.
Τα δανεισμένα κεφάλαια αξιοποιήθηκαν ελάχιστα, δημιουργώντας έναν υπερδιογκωμένο δημόσιο τομέα, χαμηλή παραγωγικότητα και διαφθορά. Αλλά το αποτέλεσμα αυτής της συνεχούς ροής μετρητών ήταν, παρ ‘όλα αυτά, ο πλούτος. Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα είχε συμβεί στην Ελλάδα εάν είχε παραμείνει εκτός της ΕΕ και της Ευρωζωνης από το 1980, αλλά μια λογική προσέγγιση θα ήταν να ακολουθήσει ανάλογο δρόμο με το μεγαλύτερο γείτονά της, την Τουρκία.
H Ελλάδα έγινε πλουσιότερη από την Τουρκία το 1980, όπως δείχνει το διάγραμμα. Αλλά από τη στιγμή που εντάχθηκε στην ΕΕ, η Ελλάδα συνέχισε για να γίνει μια πλούσια ανεπτυγμένη οικονομία, αφήνοντας την Τουρκία –που είναι σήμερα μια αναδυόμενη οικονομία- αρκετά πίσω. Αυτό φαινόταν σαν μονόδρομος, αλλά δεν ήταν: η οικονομία της Ελλάδας μπορεί τώρα να πλησιάζει το μέγεθος που θα είχε εάν η χώρα δεν είχε ενταχθεί ποτέ στην ευρωπαϊκή ομάδα.
Όταν η Ελλάδα μπήκε στο ευρώ, η κατά κεφαλήν οικονομική παραγωγή, όχι απλά αυξήθηκε πιο γρήγορα, αλλά η χώρα έχασε και τη ροπή προς τον πληθωρισμό, επειδή οι σπάταλες κυβερνήσεις δεν μπορούσαν πλέον να τυπώνουν δραχμές για να καλύπτουν τις δαπάνες:
Δεν έμαθαν, ωστόσο, να πειθαρχούν δημοσιονομικά. Οι δημόσιες δαπάνες εκτινάχθηκαν στα ύψη, πληρώνοντας τα δανεισμένα ευρώ, τα οποία έφεραν έκρηξη στην προσωπική περιουσία -μια έκρηξη που δεν είχαν βιώσει, για παράδειγμα, οι Γερμανοί. Ακολούθησε μια βίαιη αντιστροφή:
Ο Νικόλας Οικονομίδης, καθηγητής οικονομικών της επιχειρηματικής σχολής Stern του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, εκτιμά ότι έχει ξεκινήσει μια διαδικασία που θα είναι δύσκολο να σταματήσει. Εάν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σταματήσει να επιδοτεί τις ελληνικές τράπεζες, η Ελλάδα θα αναγκαστεί πολύ γρήγορα να τυπώνει το δικό της χρήμα ή IOUs για να πληρώσει τους μισθούς. Όταν το κάνει, η υποτίμηση θα συρρικνώσει την εγχώρια ζήτηση έως και κατά 50% μέσα σε λίγες εβδομάδες, λέει, κάνοντας τη μείωση κατά 25% που υπέστη το ΑΕΠ την τελευταία εξαετίας να φαίνεται ήπια.
Ίσως προκαλεί έκπληξη ότι ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης συμφωνεί. Δεν πιστεύει ότι η Ελλάδα θα είναι σε θέση να πετύχει μια συνηθισμένη, αργεντίνικου τύπου ανάκαμψη, από την υποτίμηση. Όχι μόνο αυτό, αλλά από τη στιγμή που θα τεθεί εκτός ευρώ, πιστεύει πως η Ελλάδα θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει την ΕΕ. Αυτό είναι ένα καταραμένο -και ελπίζω απίθανο- σενάριο για την Ελλάδα. Θα γίνει μια πολύ φτωχότερη, κακοδιαχειρισμένη αγορά κλείνει με ελέγχους κεφαλαίων.
Οι επιπτώσεις της απόσχισης θα υπερέβαιναν την οικονομία. “Η Ελλάδα θα γίνει μια μικρή χώρα στη Μέση Ανατολή”, λέει ο Οικονομίδης. “Αντί να είναι στο κέντρο της Ευρώπης, θα υπόκειται στις μεγαλύτερες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, ιδίως το μεγαλύτερο γείτονά της, την Τουρκία, το οποίο θα ήταν μια εθνική καταστροφή”.
Η λύση του Βαρουφάκη είναι ότι η Ελλάδα θα πρέπει να χρεοκοπήσει αλλά να παραμείνει στο ευρώ. Όμως η απόφαση αυτή δεν είναι στα χέρια του. Ο Πρωθυπουργός ο Αλέξης Τσίπρας έκανε λάθος όταν είπε στους Έλληνες αυτή την εβδομάδα ότι η ευρωζώνη δεν θα τολμούσε να αφήσει την Ελλάδα να φύγει. Αν η επιστολή της τελευταίας στιγμής που έστειλε στους πιστωτές δεν πετύχει, ελπίζω οι Έλληνες να ψηφίσουν την Κυριακή να μείνουν με την Ευρώπη.