Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και η παρένθετη ευθύνη

Έναυσμα για το παρόν άρθρο είναι η ΠΟΛ 1125/16.4.2014 της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων σχετικά με τον «καθορισμό λεπτομερειών εφαρμογής των διατάξεων της παραγράφου 6 του άρθρου 5 του Ν. 4174/2013 (Α΄ 170), για την ηλεκτρονική κοινοποίηση πράξεων της Φορολογικής Διοίκησης.». Σύμφωνα με τα άρθρα 2, 3 και 4 της εγκυκλίου ορίζεται ότι:

«Άρθρο 2
Υποχρεώσεις Φορολογουμένων

Οι φορολογούμενοι οφείλουν, εφόσον δεν διαθέτουν, να αποκτήσουν κωδικό πρόσβασης στο σύστημα TAXISnet και να δηλώσουν στο «Λογαριασμό» τους στο δικτυακό τόπο www.gsis.gr στοιχεία ηλεκτρονικής επικοινωνίας (διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) στην επιλογή «Διαχείριση Λογαριασμού», και εφόσον είναι ήδη εγγεγραμμένοι και έχουν προβεί σε μεταβολή της διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, να την επικαιροποιήσουν, εντός 30 ημερών από την έναρξη ισχύος της παρούσας. Οι φορολογούμενοι δεν μπορούν να επικαλούνται έναντι της Φορολογικής Διοίκησης οποιαδήποτε μεταβολή της διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μέχρι το χρόνο ενημέρωσής της.

Άρθρο 3
Διαδικασία Κοινοποίησης

Η προς κοινοποίηση πράξη, με τα κατά νόμο με αυτήν συγκοινοποιούμενα, ή η απόφαση, ή η ατομική ειδοποίηση ή ο προσωρινός διορθωτικός προσδιορισμός του άρθρου 28 του ν. 4174/2013 αναρτάται στο «Λογαριασμό» του φορολογούμενου στο σύστημα TAXISnet, στην επιλογή «Προσωποποιημένη Πληροφόρηση – e-Κοινοποιήσεις». Ο φορολογούμενος ειδοποιείται ηλεκτρονικά με μήνυμα που αποστέλλεται στη δηλωθείσα από αυτόν διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η πράξη και τα συγκοινοποιούμενα με αυτή, η απόφαση και η ειδοποίηση θεωρούνται νομίμως κοινοποιηθείσες μετά την παρέλευση δέκα ημερών από την ανάρτηση και την κατά τα ανωτέρω ηλεκτρονική ειδοποίηση, της προθεσμίας αυτής αρχομένης από οποιαδήποτε ενέργεια (ανάρτηση ή ηλεκτρονική ειδοποίηση) λάβει χώρα τελευταία, εφόσον δεν προκύπτει προγενέστερος χρόνος παραλαβής του κοινοποιούμενου εγγράφου.

Άρθρο 4
Πιστοποιητικό Παραλαβής – Στοιχεία Ηλεκτρονικής Κοινοποίησης

Με την παραλαβή στο «Λογαριασμό» TAXISnet της κοινοποιούμενης πράξης από το φορολογούμενο, δημιουργείται στο σύστημα TAXISnet ηλεκτρονικό εκτυπώσιμο πιστοποιητικό παραλαβής, που φέρει μοναδικό αριθμό και περιλαμβάνει υποχρεωτικά τον Αριθμό Φορολογικού Μητρώου του φορολογούμενου, το είδος, τον αριθμό, την ημερομηνία και το όργανο έκδοσης της πράξης και των συγκοινοποιούμενων, της απόφασης ή της ειδοποίησης, την ημερομηνία και την ώρα παραλαβής στο «Λογαριασμό» TAXISnet καθώς και τα ηλεκτρονικά ίχνη ανάρτησης.

Το ηλεκτρονικό πιστοποιητικό παραλαβής καταχωρίζεται στο πληροφοριακό σύστημα της Φορολογικής Διοίκησης και είναι διαθέσιμο σε κάθε περίπτωση που τυχόν απαιτηθεί.».

Με βάση τα ανωτέρω θα θέλαμε να προβούμε στις εξής παρατηρήσεις και αντιρρήσεις:

· Η πρόσβαση στο διαδίκτυο δεν είναι ένα κοινωνικό αγαθό με συνέπεια να μην διατίθεται από το Δημόσιο ή από συμβεβλημένο φορέα αλλά από ιδιώτες. Η τιμή διάθεσής του είναι για πολλούς απαγορευτική αφού συνήθως συνδυάζεται με την παροχή πακέτου υπηρεσιών, κυρίως δε της τηλεφωνίας. Κατά συνέπεια για να δηλώσει ο οποιοσδήποτε φορολογικά υπόχρεος ηλεκτρονική διεύθυνση, θα πρέπει σε περίπτωση που δεν διαθέτει σύνδεση διαδικτύου να καταβάλει ένα σοβαρό τίμημα για να την αποκτήσει. Όλα τα παραπάνω με την προϋπόθεση ότι στον τόπο κατοικίας του φορολογούμενου είναι δυνατή η σύνδεση με τον πάροχο.

· Η διαχείριση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προϋποθέτει γνώσεις πάνω στην πληροφορική. Ακόμα και αυτή η δημιουργία λογαριασμού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου απαιτεί γνώσεις και δομημένες ενέργειες που είναι τελείως ουτοπικό να πιστεύουμε ότι διαθέτουν ή μπορούν να αποκτήσουν άτομα μεγάλης ηλικίας και όχι μόνο. Η αδυναμία πραγματοποίησης τέτοιων ενεργειών καθιστά «τεχνολογικά αμόρφωτο» ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, κυρίως μεσαίας ηλικίας που δεν είχε την τύχη να εμπλακεί ουδέποτε εκπαιδευτικά με την επιστήμη της πληροφορικής, χωρίς φυσικά αυτό να ήταν δική του υπαιτιότητα.

· Η εναλλακτική επιλογή του φορολογούμενου είναι να δηλώσει ως ηλεκτρονική διεύθυνση την διεύθυνση τρίτου προσώπου, συνήθως συγγενούς ή λογιστή. Πράγματι η εγκύκλιος δεν αναφέρεται στην αποκλειστικότητα της ηλεκτρονικής διεύθυνσης, αν δηλαδή πολλά διαφορετικά άτομα μπορούν να χρησιμοποιούν την ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση ή αν αυτή είναι μοναδική για τον κάθε φορολογούμενο. Επί πλέον και να θελήσει ο φορολογούμενος να έχει προσωπική ηλεκτρονική διεύθυνση, το λογότυπο του προσωπικού του e-mail δεν θα προσδιορίζει τα ακριβή του στοιχεία, έστω και αν αυτός θα ήθελε. Δοκιμάστε για παράδειγμα αν λέγεστε Παπαδόπουλος να ανοίξετε έναν λογαριασμό στο Gmail. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε δεκάδες εναλλακτικές επιλογές για να καταφέρετε να βρείτε κάποιο λογότυπο σχετικό με το όνομά σας που δεν το χρησιμοποιεί κάποιος άλλος. Βέβαια, αποτυπώνονται και τα στοιχεία του ονόματος και του επωνύμου σας εφόσον το δηλώσετε στον πάροχο, αλλά αυτά είναι αδύνατον να μην είναι ταυτόσημα με κάποιου άλλου προσώπου.

· Αυτό που τελικά θα γίνει σε πολλές περιπτώσεις, είναι να δηλωθούν ως διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου διευθύνσεις τρίτων προσώπων. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ένα πλήθος προβλημάτων στην ηλεκτρονική επίδοση, τα οποία σύμφωνα με την άποψή μας ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια της νομιμότητας στην επίδοση εγγράφων από το Δημόσιο. Αν για παράδειγμα δηλωθεί η ηλεκτρονική διεύθυνση του λογιστή, στην πραγματικότητα η ηλεκτρονική επίδοση γίνεται στον λογιστή και όχι στον φορολογούμενο. Ακόμα και αν ο λογιστής δεν έχει δηλώσει την δική του ηλεκτρονική διεύθυνση αλλά έχει δημιουργήσει ξεχωριστή για κάθε πελάτη του, πως κατοχυρώνεται ο διαρκής έλεγχος του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου των πελατών του; Σε περίπτωση που το ηλεκτρονικό μήνυμα δεν αναγνωσθεί και περάσουν άπρακτες οι τεθείσες προθεσμίες υπάρχει παρένθετη ευθύνη του λογιστή; Είναι σίγουρο ότι ο πελάτης του δεν θα στραφεί εναντίον του στα πολιτικά δικαστήρια απαιτώντας αποζημίωση για την βλάβη που του προξένησε;

· Πως μπορεί να ελέγξει η Γ.Γ.Π.Σ. αν η διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου δεν ανήκει σε πρόσωπο ανίκανο προς δικαιοπραξία ή με μειωμένη δικαιοπρακτική ικανότητα; Στην πράξη δηλαδή πολλοί παππούδες θα απευθυνθούν στα εγγόνια τους, τα οποία φυσικά θα δηλώσουν ως ηλεκτρονική διεύθυνση την δική τους. Ποια είναι η παρένθετη ευθύνη του ανηλίκου με περιορισμένη ικανότητα δικαιοπραξίας;

· Το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης του ενδιαφερομένου που ισχύει για κάθε διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων ή συμφερόντων του, κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά, σε συνταγματικό μάλιστα επίπεδο, με το άρθρο 20 του Συντάγματος του 1975.

Μέχρι το χρονικό σημείο αυτό είχε διαπλαστεί νομολογιακά, κυρίως με αφορμή τις συχνές επεμβάσεις της δημόσιας διοίκησης στη σφαίρα των ατομικών ελευθεριών του πολίτη ως γενικότερη και θεμελιώδης αρχή του δικαίου, η οποία διασφαλίζει το στοιχειώδες δικαίωμα υπεράσπισης και είναι εφαρμοστέα σε κάθε ευνομούμενη πολιτεία.

Οι ρυθμίσεις που επήλθαν στην ηλεκτρονική επίδοση των δημοσίων εγγράφων, θεωρούμε ότι στερούν ουσιαστικά από τον πολίτη το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης, κυρίως επειδή όταν θα γίνεται αντιληπτό το ηλεκτρονικό μήνυμα θα έχει παρέλθει ο χρόνος κατάθεσης απολογητικού υπομνήματος με όποια νομική μορφή. Αλλά ακόμα και στην ανάγνωση του μηνύματος και των συνημμένων εγγράφων μέσα στην νόμιμη προθεσμία, από πουθενά δεν διαφαίνεται να έχει ο φορολογούμενος τα ίδια ηλεκτρονικά δικαιώματα με την φορολογική διοίκηση. Να μπορεί δηλαδή να ανταπαντήσει μέσω ηλεκτρονικού απολογητικού υπομνήματος στην Υπηρεσία η οποία εξέδωσε τα φύλλα ή τις πράξεις, λαμβάνοντας αριθμό ηλεκτρονικού πρωτοκόλλου και αποδεικτικό ανάγνωσης. Τα τελευταία βέβαια προβλέπονται ήδη από το άρθρο 12 του Ν. 2690/1999 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και του Ν. 2672/1998, αλλά θα πρέπει να προσδιοριστεί νομοθετικά ότι η όλη διαδικασία δεν αφορά απλή παραλαβή και πρωτοκόλληση αλληλογραφίας αλλά ταυτόχρονα και νόμιμο τρόπο κατάθεσης εγγράφου μέσα σε τεθείσες ημερομηνίες.

· Τελικά, ο κ. Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Εσόδων, όπως και το μεγαλύτερο μέρος των επιστημόνων, πέφτει στο σφάλμα του δογματισμού της επιστήμης του, θεωρώντας ότι τα πάντα μπορούν να λυθούν μέσα από την πληροφορική. Το ίδιο κάνει και ο μαθηματικός που θεωρεί πως τα προβλήματα του κόσμου λύνονται με μια εξίσωση. Σίγουρα όμως δεν είναι έτσι και νόμοι και εγκύκλιοι θα πρέπει να είναι προϊόν εργασίας μιας ομάδας εξειδικευμένων στον τομέα τους επιστημόνων, που καθένας θα συνεισφέρει ανάλογα με το γνωστικό του αντικείμενο, χωρίς να προσπαθεί κάποιος να θεοποιήσει την επιστήμη του.