Η ελληνική παραγωγή στη νέα παγκόσμια πραγματικότητα
Της Μαρίνας Παπαναστασίου
Οι λέξεις κλειδιά για την παραγωγική ανάπτυξη μιας χώρας με γνώμονα την ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφεια είναι οι εξής: 1. Παγκόσμιες Αλυσίδες Αξίας (ΠΑΑ-global value chains), 2. Ξένες Επενδύσεις και 3. Στρατηγική. Πρόκειται για αλληλένδετες επενδυτικές έννοιες που διατρέχουν όλους τους παραγωγικούς κλάδους παγκοσμίως και συνεπώς δημιουργούν ένα πολύπλοκο διεθνές παραγωγικό δίκτυο όπου συμμετέχουν, ΜΜΕ, μεγάλες πολυεθνικές, τοπικοί φορείς, εθνικοί φορείς, διεθνείς οργανισμοί, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, δημόσιοι οργανισμοί, καταναλωτές, κοκ και διαμορφώνονται σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Η αντίληψη, για παράδειγμα, εξαγωγικής δραστηριότητας με την παραδοσιακή έννοια στον αγροτικό τομέα είναι παρωχημένη και η μέχρι σήμερα εμπειρία στην Ελλάδα έχει κατά κόρον ταυτιστεί με πωλήσεις μη επεξεργασμένων αγροτικών προϊόντων. Η πρόσφατη εμπειρία των ροδάκινων μας δείχνει πολύ απλά πόσο μη βιώσιμες είναι τέτοιου τύπου εξαγωγικές δραστηριότητες. Οταν λοιπόν η παγκόσμια αγροτική παραγωγή και η βιομηχανία τροφίμων και ποτών συνδέει μικρούς και μεγάλους συντελεστές μέσω ΠΑΑ, για παράδειγμα στο πλαίσιο της παγκόσμιας πρόκλησης του λεγόμενου food security, θα ήταν στρατηγικά φρόνιμο να εξασφαλίσουμε ένα βιώσιμο χαρακτήρα εξαγωγικής δραστηριότητας μέσω ΠΑΑ δηλαδή μέσω δικτύωσης της ελληνικής παραγωγής με τη διεθνή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα των περίπου 17,000 μικρών παραγωγικών μονάδων εξασφαλίζοντας προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας (http://www.pacmanproject.eu/page/newsletters/pdf/newsletter_6_2012.pdf).
Αντίστοιχα όταν μιλάμε για έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) στον αγροτικό τομέα και στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών καλό είναι να γνωρίζουμε πώς είναι διαμορφωμένος ο ευρωπαϊκός χάρτης «παραγωγής» Ε&Α. Ανάμεσα στις κορυφαίες 1000 ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, 29 ανήκουν στον κλάδο των τροφίμων και ποτών και δαπάνησαν 2.2 δις ευρώ σε Ε&Α το 2011 περίπου το 1,5% του συνόλου των ιδιωτικών δαπανών σε Ε&Α (http://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/Data__Trends_%28interactive%29.pdf).
Ο αγροτικός τομέας όσο και ο κλάδος τροφίμων και ποτών είναι στρατηγικής σημασίας για την ελληνική οικονομία και δεδομένης της σημασίας των ΜΜΕ στον κλάδο, η ανταγωνιστικότητά τους απαιτεί σύνδεση και δικτύωση με ευρύτερα παραγωγικά και τεχνολογικά δίκτυα γιατί παραδοσιακά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και όχι μόνο στην Ελλάδα, υστερούν σε πόρους που θα τους επέτρεπαν επενδύσεις σε Ε&Α. Συνεπώς, πρόσβαση των ΜΜΕ σε ΠΑΑ και ξένες επενδύσεις αποτελούν καταλύτη ανάπτυξης τους.
Προκλήσεις ανταγωνιστικότητας αντιμετωπίζει και ο κλάδος ναυπηγικής και ναυπηγοεπισκευαστικής που προκρίνεται για ανάδειξη (σύμφωνα με τις προγραμματικές δηλώσεις του κ. Λαφαζάνη). Πρόσφατη μελέτη, αποτιμά την εξαγωγική δραστηριότητα του κλάδου στην Ελλάδα σε περίπου 20 εκατ. ευρώ ενώ η παραγωγή (marine supplies) αντιστοιχεί στο 0.25% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής (http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/4233/attachments/1/translations/en/renditions/native).
Χώρες πρωταγωνίστριες, παγκόσμια, συμπεριλαμβάνουν την Κίνα, την Κορέα, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ αλλά και την Ινδία, την Ιταλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Τουρκία, κ.α με τις χώρες της Ασίας να κυριαρχούν. Ο κλάδος στην Ευρώπη αντιμετώπιζει τις ανταγωνιστικές πιέσεις της Ασίας και σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ανταγωνιστεί και η Ελλάδα. Συνεπώς υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπιστούν προκρίνοντας το κατάλληλο αναπτυξιακό μοντέλο το οποίο θα πρέπει να στηρίζεται σε γνώση και εξειδίκευση. Οποιοδήποτε άλλο μοντέλο θα υπονοεί σύνθλιψη αμοιβών και φυσικά αυτό θα ήταν απαράδεκτο. Στρατηγική ένταξη σε ΠΑΑ και στοχευμένες ξένες επενδύσεις θα εξασφάλιζαν βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητα στον κλάδο.
Στρατηγική, ΠΑΑ και στοχευμένες ξένες επενδύσεις είναι οι τρεις άξονες που θα πρέπει να ενταχθούν στον σχεδιασμό πολιτικής για τη δημιουργία υποδομών και θεσμών που θα αναδείξουν την ελληνική επιχειρηματικότητα στις διεθνείς αγορές αλλά θα υποδεχτούν και την ξένη επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα στα πλαίσια μιας γόνιμης συνεργασίας απομακρύνοντας άκαρπους παρεμβατισμούς που ιστορικά αποδείχτηκαν καταστροφικοί για την ελληνική οικονομία.
*Η κ. Μαρίνα Παπαναστασίου είναι Καθηγήτρια σε θέματα Διεθνών Επενδύσεων, Middlesex University Business School, Ηνωμένο Βασίλειο